Από το unfollow.com.gr
Στο UNFOLLOW 18, το οποίο κυκλοφορεί στα περίπτερα και όπου γίνεται εκτενής αναφορά στο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων της κυβέρνησης, ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην προσπάθεια της Κίνησης 136, η οποία δραστηριοποιείται στην Θεσσαλονίκη εδώ και δύο χρόνια, και ως «Ένωση Πολιτών για το νερό» πλέον, διεκδικούσε την εξαγορά της ΕΥΑΘ από το ΤΑΙΠΕΔ, με διακηρυγμένο στόχο να αποτραπεί η ιδιωτικοποίηση και να περάσει το νερό στα χέρια των πολιτών. Η ενδελεχής ανάλυση της πρότασης της Ένωσης Πολιτών βρέθηκε στο επίκεντρο του ρεπορτάζ μας λόγω του καινοφανούς της –για τα ελληνικά δεδομένα- χαρακτήρα, ενώ όσο παρέμενε ανοικτή η πιθανότητα η πρόταση να προχωρήσει, μάς κέντριζε ακόμη περισσότερο το ενδιαφέρον. Τελικά χθές, 30 Μαϊου, οι εξελίξεις ήταν αρνητικές. (Δείτε την Έρευνα-Ημερολόγιο του UNFOLLOW για το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων 2013-2014, η οποία θα ενημερώνεται καθημερινά για κάθε νέα εξέλιξη στην εκποίηση των βασικών αγαθών και υποδομών της χώρας.) Το ΔΣ του ΤΑΙΠΕΔ απέκλεισε από τη δεύτερη φάση του διαγωνισμού την Ένωση Πολιτών και προέκρινε τα δύο άλλα επενδυτικά σχήματα. Τα οικονομικο-πολιτικά μονοπάτια, ωστόσο, στα οποία μας οδήγησε το ρεπορτάζ μας για την Ένωση Πολιτών είναι ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα, άσχετα με αυτή την τελευταία εξέλιξη. Όλοι οι δρόμοι οδηγούσαν σε ένα όνομα, στον Ρόμπερτ Άπφελ, γνωστό στον Ελληνικό τύπο ως «Mr. PSI» ή απλώς «φιλέλληνα»…
Του Χρήστου Αβραμίδη και του Αντώνη Γαλανόπουλου
Προς το παρόν, δεν υπάρχει επίσημη αντίδραση της Ένωσης Πολιτών. Σε επικοινωνία που είχαμε μαζί τους, μας διεμήνυσαν ότι περιμένουν τα πρακτικά της συνεδρίασης του ΔΣ του ΤΑΙΠΕΔ, ώστε να δουν το σκεπτικό της απόφασης και τότε θα τοποθετηθούν επίσημα. Η Ένωση Πολιτών θα συνεχίσει τη δράση της και θα κινηθεί με κάθε τρόπο εναντίον της απόφασης του ΤΑΙΠΕΔ. Οι πληροφορίες μας θέλουν την Ένωση Πολιτών να εξετάζει την πιθανότητα να κινηθεί νομικά εναντίον της απόφασης, ενώ μέλη της Κίνησης αφήνουν υπόνοιες για τα κριτήρια λήψης της απόφασης, θεωρώντας πως υπερίσχυσαν τα πολιτικά έναντι των αμιγώς τεχνικών κριτηρίων.
Τα οικονομικο-πολιτικά μονοπάτια, ωστόσο, στα οποία μας οδήγησε το ρεπορτάζ μας για την Ένωση Πολιτών είναι ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα, άσχετα με αυτή την τελευταία εξέλιξη. Όλοι οι δρόμοι οδηγούσαν σε ένα όνομα, στον Ρόμπερτ Άπφελ, γνωστό στον Ελληνικό τύπο ως «Mr. PSI» ή απλώς «φιλέλληνα». Ο Άπφελ, επικεφαλής της Bondcom, είναι στρατηγικός σύμμαχος της Ένωσης Πολιτών και αποτελούσε συνδετικό κρίκο ανάμεσα στην Κίνηση 136 και στους επενδυτές κοινωνικής ευθύνης οι οποίοι θα εξασφάλιζαν τα κεφάλαια για την εξαγορά της ΕΥΑΘ. Η επικοινωνία μαζί του κρίθηκε απολύτως αναγκαία προκειμένου να μας εξηγήσει τον κομβικό του ρόλο, τις προθέσεις και τα κίνητρά του.
«Η ειδικότητά μου είναι η δημιουργία προγραμμάτων, συστημάτων για μαζική συμμετοχή σε συναλλαγές. Αυτός είναι και ο λόγος που συνεργάστηκα με την Μάργκαρετ Θάτσερ. Στη περίπτωση της British Gas έφερα τις σύγχρονες τεχνικές που έκαναν δυνατό για εκατομμύρια ανθρώπους να συμμετάσχουν στη διαδικασία της αποκρατκοποίησης. Όταν η Θάτσερ ξεκίνησε τις ιδιωτικοποιήσεις δεν υπήρχε η τεχνογνωσία για τόσο μαζικές συναλλαγές. Η Θεσσαλονίκη δεν χρειάζεται τα λεφτά μου αλλά τον χρόνο και το ενδιαφέρον μου», υποστηρίζει ο Άπφελ.
Ο Ρόμπερτ Άπφελ, το 1986, πήρε μέρος στην ιδιωτικοποίηση της British Gas. H συγκεκριμένη αποκρατικοποίηση έχει ιδιαίτερο συμβολικό βάρος καθώς είναι η πρώτη που πραγματοποιήθηκε στη λογική του «λαϊκού καπιταλισμού» . Αντί της πώλησής της σε έναν ιδιώτη, προωθήθηκε η μαζική πώληση μετοχών της εταιρείας στους πολίτες. To 62% της British Gas διατέθηκε σε μικρό χρονικό διάστημα σε εκατομμύρια ιδιώτες μικρο-επενδυτές. H μέθοδος έγινε γνωστή ως «Tell Sid» από την αντίστοιχη διαφημιστική καμπάνια «If you see Sid… Tell him!» Ο Sid αποτέλεσε το αρχέτυπο μιας νέας γενιάς ιδιώτη επενδυτή.
Ο Άπφελ έγινε γνωστός στη χώρα μας ως ο άνθρωπος που πραγματοποίησε το PSI, το κούρεμα των ελληνικών ομολόγων και μάλιστα μέσα σε έναν μόνο μήνα, γεγονός που θεωρήθηκε ως επιτυχία από χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς διεθνώς.Η συζήτηση μας με τον Άπφελ, τόσο για την μέθοδο Sid όσο και για το PSI είναι εξαιρετικά χρήσιμη καθώς φωτίζει πτυχές του παρελθόντος αλλά και του μέλλοντος της ελληνικής οικονομίας.
Tell Sid και ΕΥΑΘ
«Η ΕΥΑΘ είχε τεράστια κέρδη κάθε χρόνο, κάτι που κάνει την εταιρία αρκετά ελκυστική σε επενδυτές. Στην Θεσσαλονίκη έχει διαμορφωθεί μια κατάσταση όπου όλοι αριστεροί ή δεξιοί θέλουν την αποκρατικοποίηση και το πέρασμα στον λαό. Εγώ θέλω να συνδέονται τα συμφέροντα του ιδιοκτήτη με των καταναλωτών, κάτι που δεν βλέπω να συμβαίνει στην Ελλάδα, όπου ιδιοκτήτης είναι το κράτος», μας λέει ο Άπφελ.
Βλέποντας την περίπτωση της Κ136 ως μια παραλλαγή της μεθόδου Sid, σχολιάζει πως η ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ με αυτό τον τρόπο θα μπορούσε να αποτελέσει ένα υπόδειγμα και να συμβάλλει στην επαναφορά του Sid. «Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι αυτή τη στιγμή συζητείται στην Αγγλία μια ιδιωτικοποίηση, της Royal Bank of Scotland, που πέρασε στο κράτος λόγω κακοδιαχείρισης. Τώρα υπάρχει συζήτηση για το πως θα αποκρατικοποιηθεί. Πρέπει να επιλεχθεί η μέθοδος «Tell Sid», δηλαδή η μαζική διάθεση μετοχών στο κοινό;». Πράγματι, μεγάλο think tank της Βρετανίας προωθεί αυτή την επιλογή και οι ίδιοι οι Συντηρητικοί αφήνουν την επιλογή πάνω στο τραπέζι καθώς εκτιμούν ότι μπορεί να τους ευνοήσει και εκλογικά. Αν τελικώς επιλεχθεί η ιδιωτικοποίηση της RBS με τη μέθοδο Sid θα πρόκειται για την μεγαλύτερη ιδιωτικοποίηση που πραγματοποιείται με αυτό τον τρόπο.
Αναζητώντας κανείς πληροφορίες για τα αποτελέσματα της ιδιωτικοποίησης της British Gas με την μέθοδο Sid, θα συναντήσει αρχικά διάφορα κείμενα που εξηγούν πόσο επικερδής επένδυση ήταν η αγορά μετοχών της εταιρείας καθώς αν είχες αγοράσει το ελάχιστο πακέτο των 100 μετοχών με κόστος 135 λίρες τώρα θα μπορούσες να αποκομίσεις 1700-2000 λίρες. Τι δεν έχει συνεκτιμηθεί όμως για τον υπολογισμό κόστους-ζημίας; Ο πληθωρισμός 27 ολόκληρων χρόνων και οι συντριπτικές αυξήσεις τιμών που επέβαλε η British Gas όλο αυτό το διάστημα. Αξίζει, επίσης, να επισημανθεί ότι το εν εν λόγω κέρδος δημιουργήθηκε μόνο μετά το 1997 και το σπάσιμο της British Gas σε δύο εταιρείες. Πόσοι πολίτες θα επωφεληθούν, επομένως, από αυτό το κέρδος; Υπολογίζεται πως μετοχές τις εταιρείας κατέχει ακόμη μόνο το 25-30% των πολιτών που αγόρασαν μετοχές το 1986. Οι περισσότεροι από αυτούς πούλησαν τις μετοχές τους τις πρώτες κιόλας εβδομάδες. Ενώ η British Gas σύντομα αποφάσισε να μειώσει τον αριθμό των μετόχων. Το αποτέλεσμα ήταν μια αναδιοργάνωση του κεφαλαίου, η οποία ελέγχονταν από τους τραπεζίτες, και αφαίρεσε την αξία από τον Sid, οδηγώντας την προς τις επαγγελματικές τσέπες. Ήταν μια απάτη σχετικά με τα κλασματικά δικαιώματα, με σκοπό δήθεν να μειωθεί το τεράστιο μετοχολόγιο σε ένα διαχειρίσιμο μέγεθος. Στη πραγματικότητα, λοιπόν, οι πολίτες δεν υπήρξαν ποτέ πραγματικά ιδιοκτήτες της εταιρείας. Ο Sid είχε διαδραματίσει τον ρόλο που του αναλογούσε πρωτίστως ως ιδεολογική διακήρυξη.
Συνεχίζοντας την έρευνα βρίσκουμε ότι ο πρώην πρόεδρος της British Gas, Sir Dennis Rooke, είχε δηλώσει παλιότερα ότι εκατομμύρια επενδυτών εξαπατήθηκαν για να αγοράσουν μετοχές της εταιρείας. Ο Sir Dennis, ο οποίος διοίκησε την εταιρεία την περίοδο 1976-1989, υποστηρίζει ότι οι όροι βάσει των οποίων αυτή πωλήθηκε σε ιδιώτες μικρό-επενδυτές άλλαξαν μετά την ιδιωτικοποίηση, αφήνοντας τους μετόχους με το αίσθημα της εξαπάτησης.
Ενδεικτικά, την τελευταία διετία, η British Gas έχει αυξήσει τις τιμές της κατά περίπου 20%. Όπως αναφέρει Βρετανός μπλόγκερ « Αν ζούσε σήμερα ο SID θα ήταν συνταξιούχος και θα ήταν τυχερός αν μπορούσε να ζεσταίνεται τον χειμώνα ή μπορεί να ήταν ένας από τα εκατομμύρια ανθρώπων που θα είχε να επιλέξει ανάμεσα στο να τραφεί ή να κρατήσει ζεστό το σπίτι του. Χαρακτηριστικά στο BBC διαβάζουμε ότι ένα ζευγάρι συνταξιούχων έδιναν στις αρχές του 2012 περίπου 1.200 λίρες τον χρόνο στην British Gas για να καλύψουν τις ανάγκες τους.
Γνωρίζοντας τώρα τα αποτελέσματα της εφαρμογής της μεθόδου Sid στη Βρετανία, επιστρέφουμε στην περίπτωση της ΕΥΑΘ. Στην ερώτησή μας για το αν τελικά η κυβέρνηση θα επιλέξει την λύση της Ένωσης Πολιτών ή την πώληση π.χ. στην Suez, o Robert Apfel μας απάντησε ότι «η κυβέρνηση Σαμαρά βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Πρέπει να συγκεντρώσουν ένα συγκεκριμένο ποσό μέσα στο έτος από αποκρατικοποιήσεις. Θέλουν να πουλήσουν την ΕΥΑΘ γρήγορα με μια απλή συναλλαγή. Αν δείτε τις ειδικότητες των συμβούλων της κυβέρνησης, κανείς δεν δουλεύει στο πεδίο του λαϊκού καπιταλισμού. Θα είναι θλιβερό αν η κυβέρνηση Σαμαρά επιλέξει την συγκριτικά απλούστερη επιλογή, απλώς δηλαδή να πάρουν λεφτά. Μακροπρόθεσμα, θα θελήσουν σίγουρα να καλέσουν τον κόσμο να συμμετάσχει». Βλέπουμε ότι ο Άπφελ –παρά τις προθέσεις του- αντιλαμβανόταν, εκ των προτέρων, ότι οι πιθανότητες για την Ένωση Πολιτών ήταν περιορισμένες, καθώς ο ίδιος μπορούσε να εκτιμήσει περισσότερο ρεαλιστικά ή κυνικά, αν θέλετε, την κατάσταση. Ο Άπφελ γνώριζε, βεβαίως, από πρώτο χέρι την «δύσκολη θέση» στην οποία βρίσκεται ο κ. Σαμαράς και την ανάγκη επίσπευσης των ιδιωτικοποιήσεων σε αναζήτηση ζεστού χρήματος, ακριβώς λόγω της εμπλοκής του στο PSI και τις συνέπειες που αυτό επέφερε συνολικά στην ελληνική οικονομία.
Το PSI και οι σχέσεις με την κυβέρνηση
Επομένως το να συζητήσουμε μαζί του για το PSI ήταν σχεδόν αναπόφευκτο. Ποια είναι λοιπόν η γνώμη του για τα αποτελέσματα του PSI ένα χρόνο μετά;
«Μετανιώνω που είχαμε πολύ λίγο χρόνο. Ένα από τα ενδιαφέροντά μου είναι να αποκαταστήσουμε τις 12.000 ελληνικές οικογένειες και τις 2000 οικογένειες της Διασποράς που κατείχαν ομόλογα πριν το PSI και υπέστησαν το κούρεμα. Ήταν μια θλιβερή στιγμή. Ελπίζω τους επόμενους μήνες να βοηθήσω να αποκατασταθούν αυτές οι οικογένειες. Ίσως και μέσω της προσπάθειας 136 στη Θεσσαλονίκη. Φυσικά, μόνο μέχρι τις 100.000 ευρώ γιατί αν της είχαν επενδύσει σε μια τράπεζα θα ήταν εγγυημένες. Και τις τραπεζικές καταθέσεις τις εγγυάται το κράτος. Το να επενδύεις στο κράτος και να χάνεις τα μισά σου χρήματα είναι ένα κακό μήνυμα. Το PSI ήταν μια καταστροφή για αυτούς τους ανθρώπους αλλά ένα χρόνο μετά μπορούμε να δουλέψουμε για να το διορθώσουμε. Και θα δουλέψουμε. Και θα το διορθώσουμε. Εγώ προσωπικά θα δουλέψω για να το διορθώσω. Περά από τους μικρό-ομολογιούχους δεν μετανιώνω. Η δυνατότητα να μειωθεί στο μισό το χρέος της Ελλάδας ήταν εξαιρετική κίνηση. Έδωσε στην Ελλάδα νέες ευκαιρίες για το μέλλον, ανακούφισε την Ελλάδα από μεγάλο βάρος», υποστηρίζει ο Άπφελ.
Δυστυχώς όπως δείχνουν τα γεγονότα, η πολυπόθητη ανακούφιση από το PSI δεν ήρθε. Μάλιστα, το χρέος φαίνεται να μειώθηκε τελικά από 310,3 σε 309 δις ευρώ ενώ ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξήθηκε από 145% σε 175%. Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος που κατέθεσε τα συγκεκριμένα στοιχεία στη Βουλή δήλωσε συμπληρωματικά: «για να καταστεί το δημόσιο χρέος βιώσιμο, εφαρμόστηκε ένα πρωτοφανές σε παγκόσμιο επίπεδο πρόγραμμα λιτότητας διαλύοντας την ελληνική οικονομία και κοινωνία, ενώ εφαρμόστηκε το περίφημο PSI που λεηλάτησε τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων, των νοσοκομείων και των πανεπιστημίων και η επαναγορά ομολόγων» .
Στην συνέντευξή μας όπου και παραθέσαμε τα ίδια επιχειρήματα, ο Ρόμπερτ Άφπελ, απάντησε: «Ο Λένιν είπε βάλτε τα λεφτά να δουλέψουν. Είναι στις τσέπες, σε εκατομμύρια τσέπες. Η πρόκληση είναι να ενεργοποιήσεις τα λεφτά που έχουν οι πολίτες. Ο πλούτος δεν είναι στις τράπεζες. Η αξία των μεγάλων τραπεζών στην Ελλάδα είναι μικρότερη από τα λεφτά που βρίσκονται στις τσέπες των πολιτών της Κ. Μακεδονίας. Και σας ρωτάω “τι κάνουν αυτά τα λεφτά στις τσέπες των ανθρώπων;” Κάθονται εκεί και δεν κάνουν τίποτα. Αυτό είναι το κεφάλαιο της Ελλάδας. Οπότε πάρτε αυτά τα λεφτά και ρίξτε τα στην κυκλοφορία. Και θα δείτε ότι θα έχετε πετρέλαιο, τα πανεπιστήμια θα έχουν βιβλία και ο κόσμος θα πιστέψει ότι έχει συμμετάσχει στο μέλλον. Τα αποθέματα, οι καταθέσεις που είναι “στατικές” πρέπει να έρθουν στη πραγματική οικονομία. Αυτός είναι ο τρόπος για να ξεπεράσουμε την κρίση. Το να ενεργοποιήσουμε αυτά τα χρήματα που κάθονται είναι δουλειά όλων μας. Η προσπάθεια στη Θεσσαλονίκη είναι μια άσκηση για να δείξουμε πως ενεργοποιείς χρήματα για καλό σκοπό».
Εν κατακλείδι, επιλέξαμε να πραγματευτούμε τις δύο παραπάνω θεματικές διότι ο Άπφελ συνδέει την συμμετοχή του στο PSI με την συμβολή του στην EYΑΘ, ή μελλοντικά σε άλλα αντίστοιχα εγχειρήματα, στη βάση ενός πολύ συγκεκριμένου σκεπτικού. Οι απώλειες που υπέστησαν οι μικρο-ομολογιούχοι με το PSIεπηρέασαν την αίσθηση ασφάλειας και εμπιστοσύνης που είχαν και έτσι μειώθηκε η πιθανότητα τους να επενδύσουν. Με την ΕΥΑΘ και την προσπάθεια της Ένωσης Πολιτών θα μπορούσε να δοθεί ένα πολύ ισχυρό κίνητρο για να επανέλθει ο μικρο-καταθέτης στις επενδύσεις. Πρέπει να σταματήσουμε να έχουμε χρήματα που κάθονται στις τράπεζες. Πρέπει όλα τα αποθέματα, ακόμη και τα πιο μικρά, τα πιο λαϊκά, να μπουν στην κυκλοφορία. Να μοιραστούμε τα λεφτά μας πλούσιοι και φτωχοί για να έρθει η ανάπτυξη.
Η υπέρβαση της μεγάλης καπιταλιστικής κρίσης του καιρού μας δεν φαίνεται εύκολη υπόθεση ακόμα και για τους καλύτερους διανοουμένους του συστήματος. Ο Ρόμπερτ Άπφελ προτείνει, τρόπον τινά, ένα φάρμακο. Είναι το μικρότερο κράτος, η ιδιωτικοποίηση των περιουσιακών στοιχείων του κράτους και η οργανική ένταξη των μικροκαταθετών σε αυτό το πλάνο με την αξιοποίηση των «στάσιμων» καταθέσεών τους. Δεν αρκεί όμως αυτό. Χρειάζεται και ένας νέος ανθρωπότυπος, «ας ελπίσουμε κάθε ένας να γίνει μια μέρα ένας Sid» λέει ο Απφελ εμφατικά. Μόνο που ο νέος άνθρωπος του Άπφελ, δεν θα είναι ο ελεύθερος, δημιουργικός άνθρωπος που επαγγέλθηκαν όλα τα φιλοσοφικά ρεύματα που ήθελαν να αλλάξουν τον κόσμο. Ο νέος «άνθρωπος της ελεύθερης αγοράς» θα είναι ελεύθερος να κάθεται από μικρός στα θρανία για να μάθει τις αξίες της «δημοκρατίας των μετόχων». Πάντα ελεύθερος να πάει την επόμενη μέρα στην δουλειά, να βγάλει χρήματα για να συμβάλει στις ιδιωτικοποιήσεις που έρχονται. Το νεκρό χέρι του κράτους πρέπει να κοπεί.
Σε αυτό το νέο καπιταλιστικό υπόδειγμα ή στο νέο υπόδειγμα λαϊκού καπιταλισμού, όπως θα προτιμούσε ο ίδιος ο Άπφελ να το αποκαλούμε, η Ελλάδα φαντάζει στα μάτια των εμπνευστών του ως το κατάλληλο πειραματικό εργαστήρι.
