Εύφορη γη, ευνοϊκή γεωγραφική θέση, πολιτισμός και καινοτομία: Τα τέσσερα κομμάτια του παζλ για μια νέα βάση ανάπτυξης της Δυτικής Ελλάδας, σύμφωνα με μελέτη της ΕΤΕ
Τη νέα σειρά μελετών “Δρόμοι Περιφερειακής Ανάπτυξης” εγκαινιάζει η Διεύθυνση Οικονομικής Ανάλυσης της Εθνικής Τράπεζας με τη χαρτογράφηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων και των ευκαιριών για τις περιφέρειες της χώρας, ξεκινώντας από τη Δυτική Ελλάδα και την Πελοπόννησο.
Βασικό συμπέρασμα της ανάλυσης, που εξετάζει συνδυαστικά τις δύο περιφέρειες, είναι ότι η περιοχή βασιζόμενη σε τοπικά σημεία υπεροχής, τα οποία την έχουν κατ΄ επανάληψη αναδείξει σε κοιτίδα δημιουργίας, μπορεί εκ νέου να τα αξιοποιήσει για να εδραιώσει μια σύγχρονη βάση ανάπτυξης.
Με συνεισφορά της τάξης του 10% στο επιχειρηματικό ΑΕΠ της Ελλάδας, η περιοχή Πελοποννήσου και Δυτικής Ελλάδας παρουσιάζει μια μέση εικόνα σε όρους κατά κεφαλήν εισοδήματος, ωστόσο η πορεία της κατά την τελευταία 20ετια φανερώνει σημάδια δυσκολίας να ακολουθήσει πλήρως την ανοδική τάση της χώρας.
Τα τοπικά σημεία υπεροχής
Ειδικότερα, συνδυάζοντας (i) εύφορη γη και (ii) ευνοϊκή γεωγραφική θέση, η περιοχή καταφέρνει να παράγει σταθερά (iii) πολιτισμό και (iv) καινοτομία. Αυτά τα χαρακτηριστικά συνδυαστικά, σαν κομμάτια ενός παζλ, έφεραν τη περιοχή στο επίκεντρο των εξελίξεων της αρχαίας αλλά και της νεότερης ιστορίας. Το ερώτημα είναι αν αυτό το μοτίβο μπορεί να αναπαραχθεί ξανά στο σημερινό οικονομικό γίγνεσθαι, με τους 4 πυλώνες μεσοπρόθεσμης ανάπτυξης να προσδίδουν στην περιοχή δυναμική επανεκκίνηση με έμφαση στον εξωστρεφή της χαρακτήρα.
Ειδικότερα:
- Η εύφορη γη μπορεί να λειτουργήσει ως εξαγωγική βάση τροφίμων: Με τον πρωτογενή τομέα να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο για την περιοχή (1/3 της παραγωγικής δραστηριότητας) η οποία καλύπτει 35-40% της εγχώριας παραγωγής, περαιτέρω ευκαιρίες για εξαγωγές υψηλής προστιθέμενης αξίας έγκεινται στην άμβλυνση διαρθρωτικών αδυναμιών του εγχώριου αγροδιατροφικού τομέα (εκπαίδευση, εμπορική αξιοποίηση συνεταιρισμών, τυποποίηση, branding).
- Η αξιοποίηση της γεωγραφικής θέσης απαιτεί υποδομές: H συγκυρία που διανύουμε είναι καίρια για τις υποδομές, καθώς η υψηλή διαθεσιμότητα ευρωπαϊκών πόρων αποτελεί μοναδική ευκαιρία για να καλυφθεί σημαντικό μέρος του κενού υποδομών που δημιουργήθηκε στα χρόνια της κρίσης. Πέρα από τις βασικές υποδομές (άρδευση, διαχείριση απορριμμάτων κτλ), οι σχεδιαζόμενες επενδύσεις σε μεταφορές εκτιμάται ότι θα έχουν το υψηλότερο όφελος στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, ενώ πράσινη ενέργεια και ευρυζωνικότητα θα έχουν επίσης θετικές αποδόσεις.
- Ο πολιτισμός του παρελθόντος μπορεί να λειτουργήσει ως μαγνήτης εναλλακτικού τουρισμού: Σε αντίθεση με την πρωταγωνιστική θέση στην πρωτογενή παραγωγή, ο τουριστικός τομέας της περιοχής εμφανίζει σχετική υστέρηση και χαμηλή εξωστρέφεια (μόλις το 3% των διανυκτερεύσεων εξωτερικού). Η πολιτιστική κληρονομιά και τα φυσικά χαρακτηριστικά της περιοχής συνθέτουν ένα μωσαϊκό που μπορεί να αποτελέσει την βάση εναλλακτικών μορφών τουρισμού (πολιτιστικός, ναυτικός, αθλητικός), επιτρέποντας επέκταση της τουριστικής περιόδου και αυξημένη δαπάνη.
- Η εμπορική αξιοποίηση της καινοτομίας αποτελεί το στοίχημα του σήμερα: Σε αντιστοιχία με την ιστορική της πορεία, η περιοχή συνεχίζει να παράγει πρωτογενή καινοτομία, με την Πάτρα να αποτελεί τον πυρήνα της ερευνητικής δραστηριότητας. Βασική ευκαιρία για την περιοχή είναι η επιχειρηματική αξιοποίηση της της υψηλής πρωτογενούς καινοτομίας.
Με πτώση στο επιχειρηματικό ΑΕΠ η πορεία των τελευταίων 20 ετών
Σύμφωνα με τη μελέτη της ΕΤΕ σε κλαδικό επίπεδο, η οικονομία της Δυτικής Ελλάδα στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στον αγροδιατροφικό τομέα , ο οποίος καλύπτει περίπου το 1/3 (29%) της επιχειρηματικής προστιθέμενης αξίας της περιοχής, έναντι 13% στη λοιπή Ελλάδα. Από την άλλη πλευρά, σχετική υστέρηση εντοπίζεται σε λοιπές βιομηχανικές δραστηριότητες και υπηρεσίες, όπως ο τουρισμός. Το ελαφρώς πτωτικό μερίδιο της περιοχής κατά 0,5% στο επιχειρηματικό ΑΕΠ την τελευταία εικοσαετία (5,3% το 2021, από 4,8% το 2001) υποδηλώνει ότι δυσκολεύεται να ακολουθήσει τη δυναμική της χώρας.
Τυποποίηση και branding στην αγροδιατροφή
Ειδικότερα για τον τομέα της αγροδιατροφής η Δυτική Ελλάδα αποτελεί σημαντικό τροφοδότη της χώρας, με αξιόλογο μερίδιο στην εγχώρια παραγωγή, ενώ έχει υψηλές επιδόσεις σε ένα μεγάλο εύρος καλλιεργειών και κτηνοτροφίας, επιβεβαιώνοντας την υψηλή ευφορία του εδάφους της.
Δεδομένου αυτού του προσανατολισμού, ενδεικτικό του οφέλους διαρθρωτικών αλλαγών είναι ότι η αυξημένη τυποποίηση στο ελαιόλαδο (μόλις 30% των εξαγωγών έναντι 68% στην Ισπανία και σχεδόν 100% στην Ιταλία) μπορεί να προσφέρει υπεραξία της τάξης των €1,3/κιλό, ενώ στα φρούτα υπάρχει δυνατότητα διπλασιασμού τιμής εξαγωγών μέσω αποτελεσματικού branding.
«Αγκάθι» παραμένουν οι υποδομές
Η Δυτική Ελλάδα, σημειώνοντας μικρή υστέρηση (της τάξης του 10%) έναντι της λοιπής Ελλάδας σε ένταση επενδύσεων υποδομών (ανά έκταση) την τελευταία 20ετία, φαίνεται να συμμετέχει σε αυτή την προσπάθεια, δείχνοντας κινητικότητα σε όλες τις κύριες κατηγορίες επενδύσεων. Πέρα από τις βασικές υποδομές (άρδευση, διαχείριση απορριμμάτων κτλ), οι σχεδιαζόμενες επενδύσεις σε μεταφορές (λιμάνια, μαρίνες, αυτοκινητόδρομοι, σιδηροδρομικές συνδέσεις) εκτιμάται ότι θα έχουν την υψηλότερη ευεργετική επίδραση στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, ενώ πράσινη ενέργεια (και αποθήκευση αυτής) και ευρυζωνικότητα θα έχουν επίσης θετικές αποδόσεις.
Άξιο μνείας είναι το γεγονός ότι οι επιχειρηματίες της περιοχής εμφανίζονται συνειδητοποιημένοι για τη σημασία των υποδομών. Συγκεκριμένα, βάσει ερευνών της ΕΤΕ, ποσοστό της τάξης του 40% θεωρεί ότι έχει ωφεληθεί σημαντικά από τις επενδύσεις υποδομών των τελευταίων ετών (έναντι ποσοστού της τάξης του 30% για τη λοιπή χώρα).
Τα μερίδα της Δυτικής Ελλάδας στην εθνική οικονομία
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
ΑΕΠ (επιχειρηματικό)** 4,8%
Επενδύσεις (επιχειρηματικές)** 5,1%
Έκταση 8,6%
Καλλιεργήσιμη γη 7,8%
Εξαγωγές σύνολο 2,6%
Εξαγωγές τροφίμων 8,0%
ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗ
Γεωργική παραγωγή 12,1%
Κτηνοτροφική παραγωγή 7,4%
ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Κλίνες ξενοδοχείων (σύνολο) 2,2%
Κλίνες ξενοδοχείων (4&5 αστέρια) 1,8%
Αφίξεις εξωτερικού (ξενοδοχεία) 1,2%
Διανυκτερεύσεις εξωτερικού (ξενοδοχεία) 1,0%
Κρουαζιέρα (επιβάτες) 5,7%
Αφίξεις σε λιμάνια (συνολικοί επιβάτες) 5,6%
Αφίξεις εξωτερικού σε αεροδρόμια 1,8%
Επισκέψεις σε μουσεία 3,0%
Επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους 3,8%
