Γράφει ο Κώστας Στούπας στο capital.gr
Ο Βρετανός ιστορικός Μάρκ Μαζάουερ που εκτός απ’ ό,τι τυγχάνει λάτρης της Ελλάδας, έχει ασχοληθεί και συστηματικά με την ιστορία της, διατύπωσε πρόσφατα την άποψη πως η Ελλάδα στα 200 χρόνια της ύπαρξης του νεοελληνικού κράτους έχει αποτελέσει ένα διεθνές πολιτικό και κοινωνικό εργαστήριο μερικών από τις πλέον σημαντικές διεθνείς εξελίξεις.
Τρόπον τινά στην Ελλάδα έλαβαν χώρα εξελίξεις οι οποίες στη συνέχεια επανελήφθησαν σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.Κατά τον Μαζάουερ η Ελλάδα βρίσκεται στο προσκήνιο των ευρωπαϊκών εξελίξεων και για να θεμελιώσει την άποψή του, αναφέρει τα εξής ιστορικά γεγονότα.
α) Ο ελληνικός πόλεμος της ανεξαρτησίας μετατράπηκε σε πρώιμο σύμβολο της απόδρασης από την φυλακή της αυτοκρατορίας και καθιέρωσε ένα ριζικά νέο συνδυασμό συνταγματικής δημοκρατίας και φυλετικού εθνικισμού που εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο…
β) Στις αρχές της δεκαετίας του 1920 η Ελλάδα έλαβε μέρος στη μεγαλύτερη ως τότε οργανωμένη ανταλλαγή πληθυσμών, γεγονός που χρησίμευσε αργότερα για τη μετακίνηση προσφύγων από τους Ναζί, από τον Στάλιν και τους αποικιοκράτες στη Μέση Ανατολή και την Ινδία.
γ) Η αντίσταση εναντίον των Ναζί κατά το β’ παγκόσμιο πόλεμο ήταν η πρώτη ορατή από τις αντίστοιχες προσπάθειες που ακολούθησαν.
δ) Ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα αποτέλεσε την πρώτη πράξη και γραμμή του ψυχρού πολέμου που ακολούθησε μεταξύ Δύσης και Σοβιετικού στρατοπέδου.
ε) Η μεταπολίτευση του 1974 από τη δικτατορία των συνταγματαρχών στη δημοκρατία, ήταν η πρώτη που έλαβε χώρα στην Ευρώπη αφού ακολούθησαν οι πτώσεις των δικτατοριών στην Ισπανία και την Πορτογαλία. Ήταν η πρώτη του κύματος εκδημοκρατισμού που ακολούθησε και εκτός Ευρώπης στις χώρες της Λατινικής Αμερικής τη δεκαετία του ’80.
Κατά τον ιστορικό, κατά κάποιο τρόπο η Ελλάδα ως αδύναμος κρίκος στις παρυφές της Νότιας Ευρώπης στο σταυροδρόμι μεταξύ Ανατολής και Δύσης είναι ο πρώτος κρίκος που σπάει όταν δρομολογούνται σημαντικές διεθνείς εξελίξεις.Υπό το πρίσμα αυτό, η χρεοκοπία του 2010 και η απειλή της εξόδου από το ευρώ μετά από πέντε χρόνια, θα μπορούσε να ενταχθεί σε ένα γενικότερο ανάλογο πλαίσιο.Το πρόβλημα της ελληνικής χρεοκοπίας δεν είναι ένα στεγνά οικονομικό πρόβλημα αλλά ένα ευρύτερα κοινωνικό και πολιτικό πρόβλημα με πολλές αιτίες και ακόμη περισσότερες συνέπειες, τόσο για την Ελλάδα όσο και για την Ευρώπη.
Η Ελλάδα χρεοκόπησε γιατί δημαγωγοί και λαϊκιστές πολιτικοί επί δεκαετίες αύξησαν τις δαπάνες του κράτους, αδιαφορώντας για τη διάλυση του παραγωγικού ιστού και της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας της χώρας.Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 όταν οι οικονομίες της Δύσης άρχισαν να ιδιωτικοποιούν κρατικά μονοπώλια και να απορρυθμίζουν τις κλειστές αγορές η Ελλάδα κρατικοποιούσε χρεοκοπημένες επιχειρήσεις, αύξανε τις αργομισθίες και τη διαφθορά του δημοσίου.Αυτό έγινε δυνατό χάρη στις επιδοτήσεις που μοίραζε η ΕΟΚ και η ΕΕ χωρίς να ελέγχουν την κατάληξη των χρημάτων και τις συνέπειες στην εμπέδωση μιας παρασιτικής νοοτροπίας στο σύνολο του πληθυσμού.Η έλευση του ευρώ με τα φθηνά επιτόκια αντί να χρησιμοποιηθεί για την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων που θα καθιστούσαν την οικονομία ανταγωνιστική, χρησιμοποιήθηκε για να αυξηθούν οι μισθοί αργόμισθων στο δημόσιο και να μοιραστούν εκατοντάδες χιλιάδες συντάξεις σε 50άρηδες.Η Ελλάδα ευημερούσε την τελευταία δεκαετία χάρη στα φθηνά δανεικά. Το κραχ του 2008 στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές αποκάλυψε πως η Ελλάδα ήταν γυμνή και έτοιμη για χρεοκοπία.
Αυτό που αποκάλυψε η συνέχεια μετά το 2010, ήταν πόσο δύσκολο είναι μια κοινωνία να πειστεί σε μια οργανωμένη και δίκαιη μείωση του βιοτικού επιπέδου της στα πλαίσια της αναδιάρθρωσης της οικονομίας της μετά από μια χρεοκοπία.Φαντάσματα όπως αυτό του ναζισμού και του σταλινοκομμουνισμού τα οποία ήταν περιθωριοποιημένα για δεκαετίες, πολύ εύκολα σε λίγα χρόνια διογκώθηκαν και κατάφεραν να παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στις εξελίξεις.Αυτό ίσως είναι ένα μάθημα που πρέπει να “διαβάσει” προσεκτικά η Ευρώπη σε σχέση με τις πιθανές μελλοντικές της εξελίξεις. Πόσο εύκολα δηλαδή μπορούν να ξυπνήσουν τα φαντάσματα του παρελθόντος και να διαρραγεί η επιδερμική ενότητα της ΕΕ και της νομισματικής ένωσης, όταν χρειαστεί να γίνουν προσαρμογές του βιοτικού επιπέδου χαμηλότερα.Φυσικά η Ελλάδα είναι μια ακραία περίπτωση οικονομικής χρεοκοπίας.
Το πρόβλημα όμως που καλείται να αντιμετωπίσει η Ευρώπη είναι αυτό της προσαρμογής στα νέα δεδομένα της παγκοσμιοποίησης.Ποιο είναι αυτό;
Το 1980 το ΑΕΠ της Ε.Ε. αντιπροσώπευε το 29,7% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Των ΗΠΑ το 22,3%, της Κίνας το 2,3% και της Ινδίας το 2,04%.
Το 2014 το ΑΕΠ της ΕΕ προσαρμοσμένο αντιπροσώπευε το 16,9% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Των ΗΠΑ αντιπροσώπευε το 16,4%, της Ινδίας το 6,8% και της Κίνας το 16,4%.
Αν το παγκόσμιο ΑΕΠ είναι μια πίτα που μεγαλώνει, τα μερίδια μεταβάλλονται σε βάρος της Ευρώπης και των ΗΠΑ διαρκώς. Αυτό σημαίνει πως το βιοτικό επίπεδο στη Δύση θα αναγκαστεί να προσαρμοστεί σε νέα δεδομένα χαμηλότερα, από αυτά της χρυσής εποχής των τελευταίων δεκαετιών, καθώς ο πλανήτης δεν άλλαξε διαστάσεις ούτε οι φυσικοί πόροι αυξήθηκαν ανάλογα της ευημερίας και του πληθυσμού.Με αυτήν την έννοια, η εκτίμηση του ιστορικού Μάρκ Μαζάουερ για την Ελλάδα προπομπό νέων ιστορικών φάσεων, ίσως αποκτά μια ευδιάκριτη σημασία.
Υ.Γ: Την εκτίμηση του ιστορικού Μαρκ Μαζάουερ την διάβασα πριν λίγες μέρες στο βιβλίο του Στάθη Ν. Καλύβα “Καταστροφές και Θρίαμβοι: οι 7 κύκλοι της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας” που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος. Ο κ. Στάθης Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο πανεπιστήμιο Yale των ΗΠΑ και το βιβλίο αποτελεί μια ενδιαφέρουσα συνοπτική προσέγγιση της νεοελληνικής ιστορίας με τις αντιφάσεις και τα πλεονεκτήματά της. Αποτελεί ένα χρήσιμο εγχειρίδιο για να αποκτήσει κάποιος μια εικόνα των πηγών των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε σήμερα.
