Γράφει ο Γιάννης Σελιμάς*
Ο μαζικός θάνατος 1000 τόνων ψαριών τον Φεβρουάριο του 2008 στον Αμβρακικό κόλπο, η καταστροφή 38 φωλιών Αργυροπελεκάνων στη νήσο «Βάλλα» της λιμνοθάλασσας Τσουκαλιό τον Φεβρουάριο του 2011 αλλά και η σημερινή εμφάνιση μεδουσών μεγάλου μεγέθους που προκαλούν προβλήματα στους αλιείες της περιοχής, συνθέτουν το πάζλ μιας προβληματικής εικόνας για τον Αμβρακικό Κόλπο. Διαμάχη μεταξύ κυνηγετικών συλλόγων και Φορέα Διαχείρισης Υγροτόπων Αμβρακικού για τους Αργυροπελεκάνους, διαμάχη ιχθυοκαλλιεργητων και Επιθεωρητών Περιβάλλοντος για τον μαζικό θάνατο ψαριών, διαμαρτυρίες αλιέων για την κακή οξυγόνωση των νερών του κόλπου σε σχέση με την εμφάνιση μεδουσών που εμποδίζουν την αλιεία. Ένα διάχυτο σκηνικό σύγκρουσης με αντιτιθέμενες ομάδες συμφερόντων και επιστημονικές εξηγήσεις που μπορεί να είναι είτε έτσι είτε αλλιώς ανάλογα με τον εργοδότη του «επιστήμονα». Κλασσικό παράδειγμα η ερμηνεια για τον μαζικό θάνατο 1000 τονων ψαριών τον Φεβρουάριο του 2008. Τότε ο μαζικός θάνατος των ψαριών είχε αποδοθεί στην άνοδο ανοξικών στρωμάτων νερού από τον πυθμένα του Αμβρακικού. Στο πόρισμα των επιθεωρητών περιβάλλοντος που αργότερα κοινοποιήθηκε στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας και την Νομαρχία Αιτωλοακαρνανίας εντοπίστηκε υπερφόρτωση ιχθυοκλοβων και «ληγμένες» άδειες περιβαλλοντικών όρων σε δυο από τις τρεις μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας στην περιοχή του Αμβρακικού. Η αιτία τελικά προήλθε από ένα φυσικό φαινόμενο ή μήπως η εντατική ιχθυοκαλλιέργεια υπερέβη την φέρουσα ικανότητα του οικοσυστήματος?
Στο γκρίζο παζλ προστίθεται το «λευκό» χρώμα της ίδρυσης του Φορέα Διαχείρισης Υγροτόπων Αμβρακικού το 2003 ενώ αργότερα λαμβάνει σάρκα και οστά η θεσμική του λειτουργία καθώς ιδρύεται το Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Αμβρακικού τον Μάρτιο του 2008 με περιοχές προστασίας της φύσης, περιοχή ειδικών ρυθμίσεων, περιοχή ειδικής διαχείρισης υδάτων και ζώνη περιβαλλοντικού ελέγχου. Το «λευκό» χρώμα αποδίδεται στους Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών καθώς αποτελούν έναν σχετικά νέο θεσμό περιβαλλοντικής διακυβέρνησης στην χώρα μας και διαθέτουν μια προνομιακή θέση ανάμεσα στην κοινωνία των πολιτών και το κράτος και ένα τεράστιο κεφάλαιο αξιοπιστίας έναντι των πολιτών αλλά και της δημόσιας διοίκησης. Μετά τα περίπου δέκα χρόνια λειτουργία τους μένει αυτό το «λευκό χρώμα» να γεμίσει με χρώματα ελπίδας για την καλή κατάσταση διατήρησης των οικοτόπων και την προστασία της βιοποικιλότητας στη χώρα μας. Στην γκρίζα εικόνα των προβλημάτων έρχεται να προστεθεί το αισιόδοξο χρώμα του προγράμματος «ΑΝΑΣΑ»(ειδικό αναπτυξιακό πρόγραμμα) καθώς και η λειτουργία της ΕΤΑΝΑΜ με μεγάλη εμπειρία ως αναπτυξιακή εταιρεία σε διαχείριση ευρωπαϊκών προγραμμάτων.
Ποιος θα κερδίσει τελικά την μάχη στον Αμβρακικό κόλπο;
Σε κάθε κοινωνία υπάρχουν δυνάμεις που θέλουν να μείνουν τα πράγματα όπως έχουν , είναι οι δυνάμεις της αδράνειας και του συντηρητισμού , όπως υπάρχουν και οι δυνάμεις που θέλουν να αλλάξουν τα πράγματα και είναι οι δυνάμεις τις προόδου και του εκσυγχρονισμού. Σε αυτόν το μαγικό τόπο της οικολογικής αξίας και των αναπτυξιακών αποθεμάτων ο συνδυασμός της περιβαλλοντικής προστασίας με την οικονομική αποτελεσματικότητα σε ένα πλαίσιο κοινωνικής δικαιοσύνης είναι το χρέος της Προόδου.
Η μετάβαση της περιοχής του Αμβρακικού κόλπου από ένα καθεστώς απλής οικονομικής μεγέθυνσης με τεράστια κόστη για το περιβάλλον και τις επόμενες γενεές, σε μια καινούργια πραγματικότητα Βιώσιμης Ανάπτυξης είναι αναγκαία στο πλαίσιο συλειτουργίας των φυσικών οικοσυστημάτων με τις ανθρώπινες κοινωνίες. Οι επιχειρησιακοί όροι αυτής της μετάβασης μπορούν να τεθούν από τον Φορέα Διαχείρισης Υγροτόπων Αμβρακικού αρκεί να υπάρχει στενή διαπεριφερειακή συνεργασία των Περιφερειών Ηπείρου και Δυτικής Ελλάδας καθώς επίσης και καλή διαδημοτική συνεργασία των δήμων του Αμβρακικού κόλπου, για να εξασφαλίζουν από κοινού τις προϋποθέσεις μιας ενιαίας πολιτικής διεύθυνσης του εγχειρήματος για Αειφόρο Ανάπτυξη στον Αμβρακικό κόλπο.
Σε αυτή την καινούργια αναπτυξιακή κατεύθυνση της περιοχής οφείλουν να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες του ειδικού αναπτυξιακού προγράμματος «ΑΝΑΣΑ» , οι χρηματοδοτήσεις του τομεακού προγράμματος ΕΠΕΡΡΑΑ(επιχειρησιακό πρόγραμμα περιβάλλοντος & αειφόρου ανάπτυξης) καθώς και του Πράσινου Ταμείου με την διάσταση του περιβαλλοντικού ισοζυγίου που διαθέτει. Επίσης η μόχλευση ιδιωτικών κεφαλαίων για επενδύσεις στο πλαίσιο του επενδυτικού νόμου ή προγραμμάτων Leader και ΟΠΑΑΧ σε φιλοπεριβαλλοντική επιχειρηματικότητα, ενισχύει την βιωσιμότητα του οικοσυστήματος. Έτσι υπάρχει η δυνατότητα να αναπτυχτούν περιβαλλοντικές υποδομές, τεχνολογίες αντιρρύπανσης, συστήματα πιστοποίησης αλλά και βιολογικές καλλιέργειες, οικοτουρισμός και αγροτουρισμός, προϊόντα οικολογικής σήμανσης, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, καλλιέργειες αρωματικών φυτών, αλιευτικός τουρισμός κ.α
Η κρίση είναι ο ηγέτης των αλλαγών, ας γίνει επομένως και η μαία μιας νέας εικόνας για τον Αμβρακικό κόλπο, περισσότερο πολύχρωμης και λιγότερο μονότονα γκρίζας
*Περιβαλλοντολόγος-M.Sc Οικονομική & Περιφερειακή Ανάπτυξη
Σύμβουλος Διαχείρισης Περιβάλλοντος ΦΔ/ΛΜ
