Tου Δημήτρη Παπαδάκη
Φεύγει και το 2019… Ανατέλλει το 2020! Μια καινούργια δεκαετία! Τι μάθαμε όμως από τη δεκαετία του πέρασε;
Για τη δεκαετία που πέρασε σίγουρα ο ιστορικός του μέλλοντος θα έχει πολλά να γράψει και να εξηγήσει. Η δεκαετία όμως που πέρασε, η αίσθηση του γράφοντος είναι ότι χαρακτηρίζεται σε παγκόσμιο επίπεδο από τις επιπτώσεις της χρηματοπιστωτικής κρίσης, της μεταναστευτικής κρίσης, την κλιματική αλλαγή, την άνοδο της Κίνας σε βαθμό που οι ΗΠΑ με τον Τραμπ φλερτάρουν με τη «Θουκυδίδεια Παγίδα», τον αναβρασμό σε μεγάλα τμήματα του μουσουλμανικού κόσμου, που παρακινούμενος κυρίως από εξωτερικά συμφέροντα επιδίωξε την ανατροπή καθεστώτων στο Αραβικό Κόσμο και τέλος την πολυπολικότητα πλέον σε γεωπολιτικό επίπεδο.
Οι επιπτώσεις κυρίως της οικονομικής και της μεταναστευτικής κρίσης υπήρξαν τα γενεσιουργά αίτια της ανόδου του λαϊκισμού, αλλά και των ακραίων εθνικιστικών δυνάμεων και στις δύο όχθες του Ατλαντικού. Στην Ευρώπη, όπου οι επιπτώσεις της μεταναστευτικής κρίσης ήταν πολύ μεγαλύτερες, τα εθνολαϊκιστικά κόμματα είδαν όχι μόνο τα ποσοστά τους να ανεβαίνουν, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις να γίνονται κυβερνητικοί εταίροι. Η βαθύτερη όμως αιτία αυτή του φαινομένου ήταν ο αναποτελεσματικός τρόπος με τον οποίο κυρίως η Ευρώπη χειρίστηκε τόσο την οικονομική κρίση, όσο και τη μεταναστευτική. Οι Βρυξέλλες παρέμειναν ο απρόσιτος στους πολίτες γραφειοκρατικός δυσκίνητος μηχανισμός, που αδυνατούσε να πάρει γρήγορες αποφάσεις και στις περισσότερες περιπτώσεις έδειξε να κλωτσά ως τενεκεδάκι το πρόβλημα για μετά τις εκλογές στις μεγάλες χώρες (π.χ Γερμανία). Στο πεδίο της οικονομίας το «whatever it takes» του Μάριο Ντράγκι έσωσε μεν την ευρωζώνη συμπαρέσυρε όμως με τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης και τα χαμηλά επιτόκια και την Fed στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, δημιουργώντας έτσι μια στρέβλωση στις διεθνείς αγορές χρήματος, καθώς η αναζήτηση καλύτερων αποδόσεων οδήγησε σε μείωση των επιτοκίων σε βαθμό που τα ελληνικά ομόλογα παζαρεύονται σε ίδιο επιτοόκιο με τα αμερικανικά.
Στην Ελλάδα η δεκαετία αυτή έφερε κοσμογονικές αλλαγές στη ζωή των πολιτών καθώς η χρεοκοπία της χώρας το 2010 είχε επιπτώσεις αντίστοιχες με αυτές μια πολεμικής περιόδου. Συνακόλουθα όμως ήρθαν και τεκτονικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα, καθώς η Ελλάδα είναι μια από τις περιπτώσεις που τα λαϊκιστικά κόμματα (ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ) βρέθηκαν στην εξουσία. Ο λαϊκισμός στην Ελλάδα ίσως να ήταν μια ιδιαίτερη περίπτωση καθώς σε έντονο βαθμό επέφερε έναν οξύ διχασμό δυστυχώς γύρω από ψευδοδιλήμματα τύπου μνημόνιο – αντιμνημόνιο, ευρώ – δραχμή. Η αλήθεια δε είναι πως το 2015 κρίθηκε ουσιαστικά η ύπαρξη της χώρας, καθώς τα πράγματα οδηγήθηκαν με την περιβόητη διαπραγμάτευση Τσίπρα – Βαρουφάκη σε πολύ οριακό σημείο.
Το οξύμωρο του πράγματος είναι ότι η «περιπέτεια» αυτή άλλαξε λίγα πράγματα σε σχέση όσα θα έπρεπε να είχαν αλλάξει. Μια χώρα που κάνει μεταρρυθμίσεις (στα χαρτιά κατά βάση), αλλά παραμένει εν πολλοίς αμεταρρύθμιστη. Τα προβλήματα της κοινωνίας και της οικονομίας παραμένουν σε γενικές γραμμές όσα ήταν και προ κρίσης. Σίγουρα θα μάθαμε κάτι από την κρίση. Φαντάζομαι οι περισσότεροι μάθαμε ότι δεν μπορούμε να ζούμε με δανεικά και πως η αποταμίευση έχει μεγάλη σημασία. Όμως τα διδάγματα αυτά αν και έχουν σημαντική αξία, δεν παίζουν καταλυτικό ρόλο για να αλλάξουμε και να μεταρρυθμιστούμε.
«Κανείς δεν μπορεί να σου μάθει κάτι, αν δεν το ξέρεις ήδη». Η φράση αυτή αν και οξύμωρη, περιέχει μια σημαντική αλήθεια: όλοι τείνουμε να επιβεβαιώσουμε από τα γεγονότα την εικόνα του κόσμου που ήδη έχουμε, καθώς η κάθε εμπειρία έχει άλλα διδάγματα για τον καθένα μας. Όμως τα πράγματα, οι αντιλήψεις μας δεν μπορούν να παραμείνουν τα ίδια, ενώ όλα γύρω μας αλλάζουν ή έχουν ήδη αλλάξει…
