Να ζητήσει παρέμβαση της Αποκεντρωμένης Διοίκησης για την τύχη των Καπναποθηκών Ηλιού αποφάσισε το δημοτικό συμβούλιο Αγρινίου μετά από σχετική εισήγηση της νομικής υπηρεσίας του δήμου. Συγκεκριμένα με δεδομένη τη διαχρονική αδυναμία συγκρότησης του διοικητικού συμβούλιου του κληροδοτήματος Ηλιού, ο δήμος Αγρινίου θεωρεί επιβεβλημένη τη ανάληψη πρωτοβουλίας εκ μέρους του Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, διά της Οικείας Διεύθυνσης Κοινωφελών Περιουσιών, ως Αρμόδια Αρχή, προκειμένου με αίτησή της προς το αρμόδιο Εφετείο Πατρών να ζητήσει να διαλυθεί το συγκεκριμένο ίδρυμα και αποφασιστεί η τύχη της περιουσίας του Ιδρύματος.
Επιπλέον ο δήμος Αγρινίου από τη στιγμή που το κτίριο των καπνοθηκών Ηλίου τελεί υπό καθεστώς κατάρρευσης θα ζητήσει τόσο από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση, ως Αρμόδια Αρχή, όσο και από τις αρμόδιες Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, να λάβουν μέτρα κατεπείγοντος χαρακτήρα προκειμένου να διασφαλιστεί η προστασία του κριθέντος ετοιμόρροπου ιστορικού μνημείου και ιδίως να εκτελεστεί η με αριθμό ΥΠΟΠΑΙΘ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΠΑΛΣΜ/230137/20884/2880/24-8-2015 απόφαση του Αναπληρωτή Υπουργού Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Το ιστορικό της υπόθεσης
Το κτίριο των αποθηκών καπνού Ηλιού, το οποίο βρίσκεται στο Ο.Τ. 189 στην οδό Μεσολογγίου στο Αγρίνιο, είναι χαρακτηρισμένο ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο σύμφωνα με τι Ν. 1469/50, «διότι πρόκειται για κτήριο με αξιόλογα αρχιτεκτονικά και μορφολογικά στοιχεία, ειδικής χρήσης και λειτουργίας, που σηματοδότησε τη οικονομική και κοινωνική ζωή της πόλης του Αγρινίου», σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/373/ 23409/ 15.04.1992 (ΦΕΚ 350/Β/28.05.1992).
Σήμερα το κτίριο αυτό παρουσιάζει εκτεταμένες βλάβες, τόσο σε φέροντα όσο και σε μη φέροντα στοιχεία και είναι εγκαταλελειμμένο. Τμήμα της στέγης έχει καταρρεύσει, με αποτέλεσμα η τυχόν επίσκεψη στο εσωτερικό του να εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για τη σωματική ασφάλεια. Μετά από σειρά καταγγελιών, με την από 26.09.2003 ομόφωνη απόφαση (Πρωτόκολλο προς Άρση Κινδύνου) της Επιτροπής Επικινδύνως Ετοιμόρροπων Οικοδομών της επαρχίας Τριχωνίδας, η οποία συστάθηκε με την με αριθμό πρωτ. 84/29-04-2002 απόφαση του Νομάρχη Αιτωλοακαρνανίας για την εξέταση ων επικίνδυνα ετοιμόρροπων οικοδομών, το ανατολικό τμήμα του κτηρίου χαρακτηρίστηκε επικινδύνως ετοιμόρροπο, ενώ τα υπόλοιπο τμήμα κρίθηκε ότι χρήζει άμεσης επισκευής. Επίσης, η παραπάνω Επιτροπή στο Πρωτόκολλο προς άρση κινδύνου αποφάσισε την περίφραξη του χώρου γύρω από το κτήριο προκειμένου να απαγορευτεί η πρόσβαση ατόμων σε αυτό. Ο Δήμος το 2003 προχώρησε σε περίφραξη των κοινόχρηστων χώρων του οικοπέδου εκτός της πλευράς προς βορρά. Στην συνέχεια, με την υπ’ άριθμ. πρωτ. ΥΠΠΟ /21360/ ΔΑΝΣΜ / 843 /15.06.2004 Απόφαση συγκροτήθηκε πενταμελής Επιτροπή σε εφαρμογή του άρθρου 41 του Ν. 3028/2002, η οποία πραγματοποίησε αυτοψία στο εν λόγω κτήριο στις 22/10/2004. Με το υπ’ αριθμ. πρωτ. ΥΠΠΟ/ΥΝΕΜΤΕΔΕ/Φ10-β/2097πε/03.01.2005 έγγραφο η ΥΝΕΜΤΕΔΕ διαβίβασε στην Δ/νση Προστασίας και Αναστήλωσης Νεωτέρων και Σύγχρονων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού το πρακτικό της ανωτέρω Επιτροπής, σύμφωνα με το οποίο πρότεινε αφενός να κατεδαφιστεί το ανώτερο τμήμα του τοίχου της ανατολικής πλευράς του κτηρίου από το ύψος της ποδιάς των παραθύρων και άνω, καθώς επίσης και η διώροφη μεταγενέστερη προσθήκη που βρίσκεται σε επαφή με την πολυκατοικία στην βόρεια πλευρά του κτηρίου και αφετέρου το υπόλοιπο τμήμα του κτηρίου να επισκευαστεί άμεσα.
Στις 13.02.2014 η Υπηρεσία Δόμησης του Δήμου Αγρινίου διενήργησε αυτοψία στις εν λόγω αποθήκες, όπου διαπίστωσε ότι μεγάλο τμήμα της στέγης έχει καταρρεύσει, η φέρουσα τοιχοποιία παρουσιάζει σοβαρές βλάβες και απόκλιση από την κατακόρυφο, μεγάλα τμήματα των επιχρισμάτων έχουν καταρρεύσει και τα κουφώματα είναι κατεστραμμένα και αποκολλημένα και πρότεινε με το υπ’ αριθμ. πρωτ. 1218Ιοικ.Ι04.03.2014 έγγραφό της προς την Δ/νση Τεχνικών Υπηρεσιών Δήμου Αγρινίου την άμεση λήψη μέτρων ασφαλείας γύρω από το κτήριο των αποθηκών. Εν συνεχεία με το υπ’ αρ 8μ. πρωτ. 2015/10.04.2014 έγγραφο της Δ/νσης Πολεοδομίας και Πολεοδομικού Σχεδιασμού (Υπηρεσία Δόμησης) του Δήμου Αγρινίου, ζητήθηκε από τη Δ/νση Προστασίας και Αναστήλωσης Νεώτερων και Σύγχρονων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού η Συγκρότηση νέας Επιτροπής σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 41 του Ν. 3028/2002, προκειμένου να επικαιροποιηθεί το πόρισμα για το εν λόγω κτήριο της επιτροπής που είχε συσταθεί σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. πρωτ. ΥΠΠΟ/21360/ΔΑΝΣΜ/843/15.06.2104 Απόφαση.
Σύμφωνα με το πόρισμα της Επιτροπής του άρθρου 41 του Ν. 3028/2002 της 2/3/2015, το κτίριο κρίνεται επισκευάσιμο, πλην της μεταγενέστερης προσθήκης των βοηθητικών χώρων στην βόρεια όψη του κτιρίου καθώς και της διώροφης προσθήκης στην ανατολική πλευρά αυτού, οι οποίες λόγω των σημαντικών 3λαβών πρέπει να αποδομηθούν, αυτό άλλωστε περιγράφεται και στο πρωτόκολλο επικινδύνου του έτους 2003 και στο πρακτικό της επιτροπής του άρθρου 41 του έτους 2004. Η οριστική άρση της επικινδυνότητας του κτιρίου θα επιτευχθεί μετά την εκτέλεση εργασιών συνολικής αποκατάστασης, αφού προηγουμένως εκπονηθούν οι απαραίτητες μελέτες και υποβληθούν για έγκριση στην αρμόδια υπηρεσία του ΥΠΠΟΔ. Κατόπιν του πορίσματος αυτού της Επιτροπής, με τη με αριθμό ΥΠΟΠΑΙΘ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΠΑΛΣΜ/230107/20884/2880/24-8-2015 απόφαση του Αναπληρωτή Υπουργού Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων, αποφασίστηκε α) η καθαίρεση τμημάτων του ιστορικού διατηρητέου κτιρίου και συγκεκριμένα των ετοιμόρροπων στοιχείων της στέγης και των δαπέδων με ταυτόχρονη εφαρμογή θυσιαζόμενου κονιάματος στην στέψη της ακάλυπτης τοιχοποιίας, καθώς και των ετοιμόρροπων και αποκολλημένων τμημάτων των επιχρισμάτων των όψεων και β) η μη καθαίρεση της μεταγενέστερης προσθήκης των βοηθητικών χώρων στη βόρεια όψη του κτηρίου και της διώροφης προσθήκης στην ανατολική πλευρά αυτού, λόγω συνάφειάς τους με το κυρίως κτήριο και για την αποφυγή περαιτέρω βλαβών σε αυτό, ενώ τέλος θα πρέπει να γίνουν οι απαραίτητες εργασίες υποστήλωσής τους.
ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ
Η εγκατάλειψη του κτιρίου — πλην των μέτρων ασφαλείας – είναι παράγωγη της πολυπλοκότητας του ιδιοκτησιακού καθεστώτος που το διέπει. Ειδικότερα: Με τη με αριθμό 3894/1937 διαθήκη του Ηλία Ηλιού, όλη η ακίνητη περιουσία του, μετά τον θάνατο της συζύγου του επρόκειτο να διατεθεί για την ίδρυση και συντήρηση στο Αγρίνιο ορφανοτροφείου «προς διατροφήν και εκπαίδευσιν απόρων ορφανών, γηγενών και προσφύγων, άνευ διακρίσεως, εκ της περιφέρειας του Νομού Αιτωλοακαρνανίας». Η διοίκηση του Ορφανοτροφείου θα αποτελείτο «εκ του εκάστου Δημάρχου Αγρινίου, του Προέδρου Πρωτοδικών, του Εισαγγελέως, του Διευθυντού του Υποκαταστήματος της Εθνικής Τραπέζης, δύο αγαπητών φίλων του διαθέτη ισοβίως (θανόντων ήδη προ δεκαετιών) και ενός εισέτι μέλους, υποδεικνυόμενου κατά τετραετίαν υπό της εν Αγρίνιω Τεκτονικής Στοάς».
Η διοίκηση, όπως προβλεπόταν από τη διαθήκη του διαθέτη, ουδέποτε συνεστήθη σε σώμα. Ο Δήμος Αγρινίου, τόσο μετά τον θάνατο του διαθέτη, επισυμβάντος το έτος 1937, όσο και ιδίως μετά και τον θάνατο της συζύγου του Κατίνας το έτος 1987 άσκησε επί του κτιρίου εμφανείς διακατοχικές πράξεις, διανοία κυρίου.
Ειδικότερα, οι διακατοχικές αυτές πράξεις, κατ’ αρχήν εκτεινόντουσαν σε πράξεις φύλαξης και ασφάλιση; έναντι τρίτων, αργότερα δε και σε εκτεταμένες εργασίες συντήρησης. Έτσι, περί το έτος 1968, όταν συνέβη στην περιοχή της Μακρυνείας μεγάλος σεισμός, με αποτέλεσμα την πτώση πολλών κτιρίων στην ευρύτερη περιοχή, ολόκληρος ο εξωτερικός τοίχος της νότιας πλευράς του κτιρίου των καπναποθηκών κατέπεσε, οπότε ο Δήμος Αγρινίου έσπευσε με το προσωπικό του κα φρόντισε για την εκ νέου δόμησή του. Τα ίχνη αυτά είναι εμφανέστατα και σήμερα ακόμη, καθόσον για την ανέγερση εκ νέου του τοίχου που κατέπεσε χρησιμοποιήθηκαν διαφορετικά υλικά. Εξάλλου, ήδη από το έτος 1978-79, οπότε και συστήθηκε το Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Αγρινίου, ως Δημοτικό Νομικό Πρόσωπο, το ίδιο κτίριο αποτέλεσε αποθηκευτικό χώρο για τα σκηνικά και λοιπά υλικά και εξαρτήματα που χρησιμοποιεί το Θέατρο. Περαιτέρω, την άνοιξη του έτους 2003, ολόκληρη η ξύλινη στέγη του ιδίου κτιρίου, λόγω της παλαιότητας, κατέρρευσε, χωρίς ευτυχώς θύματα. Εξάλλου, καθόλη τη χρονική διαδρομή ο Δήμος Αγρινίου φροντίζει για την εκτέλεση μιας σειράς από υλικές πράξεις, που διασφαλίζουν την ασφάλεια των περιοίκων — όπως ενδεικτικά η τοποθέτηση προστατευτικών πλαισίων, η τοποθέτηση πινακίδων και ταινιών προειδοποιητικών του κινδύνου, διότι ακριβώς εξαιτίας της παλαιότητάς του, ελλοχεύει ανά πάσα στιγμή ο κίνδυνος κατάπτωσης ενός μπαλκονιού ή άλλου δομικού στοιχείου. Τελικά, ο Δήμος Αγρινίου, προέβη στην κατάρτιση του με αριθμό 29002/2-9-88 συμβολαίου αποδοχής κληρονομίας, με την οποία εφέρετο ότι αποδέχτηκε, ως μοναδικός εκ διαθήκης καταπιστευματοδόχος – μετά το θάνατο της κληρονόμου συζύγου – την κληρονομία του διαθέτη Ηλία Ηλιού, στην οποία συμπεριλαμβανόταν και το κτίριο των καπναποθηκών.
Εν συνεχεία, ο Υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών άσκησε την από 10.06.2003 αγωγή του, κάνοντας χρήση των διατάξεων του άρθρου 125 παρ.2 του Α.Ν. 2039/1939, ζήτησε να αναγνωριστεί το παράνομο της προαναφερόμενης αποδοχής εκ μέρους του Δήμου Αγρινίου, να αναγνωριστεί το σύννομο δια της διαθήκης της ίδρυσης του ιδρύματος, ως μοναδικού κληρονόμου της ακίνητης περιουσίας του διαθέτη Ηλία Ηλιού και τέλος ζήτησε όπως, πλην άλλων και το ακίνητο αυτό, να αποδοθεί από τον Δήμο Αγρινίου προς το ίδρυμα. Ο Δήμος Αγρινίου άσκησε την από 21.09.2007 αγωγή του, με την οποία ζητούσε να αναγνωριστεί ότι κατέστη κύριος του ιδίου ακινήτου. Επί των δύο αυτών αγωγών εκδόθηκε καταρχήν η με αριθμό 140/2008 οριστική απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αγρινίου και τελικά η με αριθμό 636/2011 τελεσίδικη και δη αμετάκλητη απόφαση του Εφετείου Πατρών. Με τις παραπάνω αποφάσεις, αναγνωρίστηκε ότι νομίμως συνεστήθη το ίδρυμα, το οποίο εξακολουθεί και παραμένει μοναδικός εκ διαθήκης κληρονόμος του αποβιώσαντος Ηλία Ηλιού.Ύστερα από την εξέλιξη αυτή, έπαυσε όπως ήταν λογικό κάθε περαιτέρω διακατοχική πράξη εκ μέρους του Δήμου Αγρινίου, —πλην των ενδεδειγμένων μέτρων ασφαλείας, όπως εκτίθενται παραπάνω— , το δε κτίριο παραμένει έκτοτε εγκαταλελειμμένο, ενόψει της πρόδηλης αδυναμίας συγκρότησης του διοικητικού του συμβουλίου.
ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Σύμφωνα με το άρθρο 1 του ισχύοντος κώδικα κοινωφελών περιουσιών και σχολαζουσών κληρονομιών (Ν. 4182/2013), «Αρμόδια Αρχή» είναι ο Υπουργός Οικονομικών και ο Γενικός Γραμματέας της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης, οι οποίοι ασκούν τις σχετικές αρμοδιότητες δια των οικείων Διευθύνσεων. Εξάλλου, σύμφωνα με το άρθρο 5 του ιδίου Κώδικα, μέχρι τον ορισμό εκκαθαριστή, η αρμόδια κατά περίπτωση αρχή διαχειρίζεται και διοικεί προσωρινά την κοινωφελή περιουσία. Στην προσωρινή διοίκηση περιλαμβάνονται η λήψη μέτρων κατεπείγοντος χαρακτήρα για τη διασφάλιση της περιουσίας και την εκποίηση κινητών πραγμάτων μικρής αξίας ή υποκείμενων σε φθορά. Περαιτέρω, σύμφωνα με το άρθρο 10 του ιδίου κώδικα, το αρμόδιο κατ’ άρθρο 825 ΚΠολΔ Δικαστήριο (Πολιτικό Εφετείο), αποφαίνεται κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας, επί του εάν η βούληση του διαθέτη ή δωρητή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για οποιοδήποτε λόγο, καθόλου ή κατά το μεγαλύτερο μέρος της και καθορίζει τον τρόπο της επωφελέστερης ή ασφαλέστερης αξιοποίησης της περιουσίας, η δε αίτηση προς το δικαστήριο υποβάλλεται από την αρμόδια αρχή, ενώ τέλος, σύμφωνα με το άρθρο 76 του ιδίου κώδικα, περιουσίες που βρίσκονται σε αδράνεια για χρονικό διάστημα πέραν της πενταετίας διαλύονται με απόφαση του κατά το άρθρο 10 δικαστηρίου, το δε δικαστήριο αποφασίζει για την τύχη της περιουσίας και τη διάθεση της προς εξυπηρέτηση του ίδιου ή άλλου κοινωφελούς σκοπού.Εξάλλου, σύμφωνα με το άρθρο 2 του Ν.3028/2002, για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς, ως Υπηρεσία νοείται η αρμόδια κεντρική ή περιφερειακή Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού, ενώ τέλος, σύμφωνα με το άρθρο 41 του ιδίου νόμου, επείγουσες εργασίες προστασίας ετοιμόρροπων μνημείων γίνονται με μέριμνα της Υπηρεσίας, χωρίς υπαίτια καθυστέρησης και χωρίς άλλη διατύπωση.
ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΑΛΗΦΘΟΥΝ
Από το ανωτέρω εκτενές ιστορικό, καθίστανται πρόδηλη ή διαχρονική αδυναμία συγκρότησης του διοικητικού συμβούλιου του κληροδοτήματος Ηλιού, ενώ ταυτόχρονα είναι πασιφανής η αδυναμία υλοποίησης της βούλησης του διαθέτη (ίδρυση και συντήρηση στο Αγρίνιο ορφανοτροφείου). Παράλληλα, το ίδιο το κτήριο των καπνοθηκών, τελεί υπό καθεστώς κατάρρευσης.
Ενόψει των δεδομένων αυτών, κρίνεται επιβεβλημένη η ανάληψη πρωτοβουλίας εκ μέρους του Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου, διά της Οικείας Διεύθυνσης Κοινωφελών Περιουσιών, ως Αρμόδια Αρχή, προκειμένου να μεριμνήσει για την υποβολή αίτησης προς το αρμόδιο Εφετείο Πατρών, προς το σκοπό όπως διαλυθεί το συγκεκριμένο ίδρυμα και αποφασιστεί η τύχη της καταληφθείσης περιουσίας, ενόψει της αδράνειάς της επί σειρά δεκαετιών, διαφορετικά και εναλλακτικά προκειμένου να καθοριστεί ο τρόπος της επωφελέστερης και ασφαλέστερης αξιοποίησης της περιουσίας, η οποία αυτή εναλλακτική λύση ωστόσο κρίνεται λίαν αμφίβολη.
Σε κάθε περίπτωση, τόσο η Αποκεντρωμένη Διοίκηση ως Αρμόδια Αρχή, όσο και οι αρμόδιες Υπηρεσίες ταυ Υπουργείου Πολιτισμού, θα πρέπει να λάβουν μέτρα κατεπείγοντος χαρακτήρα, ως υπεύθυνες κατά το νόμο, προκειμένου να διασφαλιστεί η προστασία του κριθέντος ετοιμόρροπου ιστορικού μνημείου και ιδίως να εκτελεστεί η με αριθμό ΥΠΟΠΑΙΘ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΠΑΛΣΜ/230137/20884/2880/24-8-2015 απόφαση του Αναπληρωτή Υπουργού Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων.
